Drôle de crise

Paulo Naseiro

Confeso que estou comezando a perderme no marasmo desta crise. Explicábanos con asombrosa simplicidade don Leopoldo Abadía que o problema eran as hipotecas subprime americanas, aquelas concedidas a persoas sen ingresos, sen traballo e sen propiedades, confiando nunha futura revalorización dos bens hipotecados que a crise inmobiliaria frustrou. Activos tóxicos que se espallaron pola economía mundial tal unha pandemia de gripe, e que provocaron unha crise de confianza interbancaria.

Parece unha explicación ben razoábel, e o vello profesor unha persoa entrañábel, mais coido que se albiscan outros factores dignos de ter en conta. Habitualmente as explicacións económicas non adoitan ser tan sinxelas. Vexamos:

O déficitit USA: A guerra de Irak e a “loita contra o terrorismo” agocharon unha desastrosa política pública da administración Bush. O déficit norteamericano é o maior da historia. Foi Keynes quen apostou por utilizar o déficit público para reactivar economías moribundas, teoría que atopou a súa praxe no New Deal Rooseveltiano. Pero, curiosamente, aquí parece suceder xusto o contrario. O déficit USA está demostrando ser pouco produtivo, e probábelmente será un lastre que condicione a hexemonía mundial do xigante americano durante boa parte do resto do século. Está por definir a súa influencia a situación actual, que seguro a ten.

Neocoms: A perspectiva histórica faranos ver, máis cedo que tarde, como a Era Americana que comeza durante o reinado de Ronald Reagan, foi a precursora necesaria da crise actual. Liberalismo extremo para os amigos, falta de regulación, nula supervisión dos mercados, obscena maridaxe entre política e economía, agrandamento da fenda entre ricos e pobres... E como solución, unha administración neocom como a actual non atopa máis saída que receitas keynesianas: intervención pública, nacionalización encuberta de perdas... compra de activos “tóxicos” para sacalos do mercado... aumento – aínda máis- do déficit... En resume, nós, os executivos chic, gañamos tantos cartos que non podemos nin contalos, pero as perdas tócanvos a vós, pobres diaños mortais, sufridas clases medias, empobrecidas clases traballadoras.

Un xigante con pés de lama: Moeda única, mercado único, libre circulación de bens e capitais... E vinte e cinco políticas económicas, vinte e cinco modelos de afrontar a crise. Parece evidente que á construción da Unión Europea faltáronlle até agora elementos estruturais fundamentais. Economía e política son un matrimonio indivorciábel, e a montaxe política da UE non vai alén dun pseudoparlamento, unha case inoperante Comisión, fóra dos asuntos relacionados con vacas e cotas de peixe e unha cidadanía común con pouca repercusión práctica. Iso na miña terra chámase pór o carro diante dos bois. A quen lle sorprende, entón, a reacción minifundista dos vinte e cinco?

Os responsábeis de economía precisan expertos en comunicación: Non hai crise. Ben, un pequeno frenazo, todo máis. Poderíase falar de crise, pero con precaución. Non hai que menospreciar a crise. Sálvese quen poda! Unha bonita sucesión de mensaxes. Todo o contrario a “coller o touro polos cornos”. Hai ben pouco tempo negábase o evidente, e agora mesmo as mensaxes máis alarmistas veñen das propias autoridades económicas. Moitos pequenos aforradores durmían máis ou menos tranquilos até que os gobernos empezaron a “garantir” os depósitos. Se o goberno ten que responder polo meu banco, é que o meu banco vai ou pode ir moi mal. Sabían que, despois de tales garantías, nalgúns países se multiplicou por tres e até por cinco a venda de caixas fortes? Esquezan a saúde de ferro do sistema bancario español. Non existe tal sistema no mundo globalizado. O creto non se move en España como non se move no resto do mundo, e iso indica que os bancos españois, como os do resto do planeta, non se fían os uns dos outros. A saber que haberá aí dentro!, pensan.

Drôle de crise: Franza e a Grande Bretaña declaráronlle a guerra a Alemaña a primeiros de setembro de 1939, despois de que os nazis invadiran Polonia, pero non fixeron nada máis. As hordas hitlerianas arrasaron Varsovia e comezaron coa fase crítica do xenocídio xudeu mentres os parisinos disfrutaban dunha estrana paz sentados nas terrazas dos cafés, e os brokers da City facían o crucigrama do Times mentres tomaban té Earl Grey. Foi o que o xornalista francés Roland Dorgelès chamou drôle de guerre, isto é, a guerra de chanza. Vivimos unha situación semellante? As bolsas caen, os gobernos manobran aterrados, creban os bancos, o estado islandés está á beira da bancarrota... cousas que comentamos diante dunha caña ben tirada acobadados na barra do bar. Como moito, deixamos de mercar coches, e ao mellor nos privamos desas vacacións exóticas, de momento. Non digo que comecemos a tirarnos polas fiestras dos altos rañaceus, nin moito menos. En verdade, non temos nin a máis remota idea de como reaccionar (algúns si: quitan o diñeiro do banco e mercan unha caixa forte). A crise vai camiño de ensinarnos algo de macroeconomía para quedar ben diante dos amigos: Que che parece o dos hedge founds? Manda carallo!

Por certo, falando da Segunda Guerra Mundial: ninguén dubida de que foi consecuencia directa da crise económica mundial de 1929. Sen seis millóns de parados, Hitler nunca tería chegado ao poder. Non se oe falar de paralelismos, aínda que non digo que sexan situacións semellantes. Pero Wall Street foise ao carallo despois dunha década tola, cunha explosiva expansión do creto -de que me soa isto?- e a reacción illada, ou a falta dela nos gobernos de todo o mundo fixo o resto.

Pero, está en crise o capitalismo? Iso nin o soñe. O que está en crise é vostede, e eu, e varios millóns máis de pringaos. Nin sequera está en crise unha certa visión do capitalismo. Non dubide que aos tiburóns financeiros que agora se retiran aos seus cuarteis de inverno a facer reconto das ganancias se lles abrirán, de novo, as grandes alamedas por onde pasee a especulación libre, con perdón do inmorrente Allende.