Democracia e xustiza

Paulo Naseiro

A tráxica morte dunha moza sevillana volve axitar o debate sobre a filosofía básica do noso sistema penal. O tratamento dado á información por parte de certos grupos mediáticos, tan coincidente co esperpento que representou a cobertura dos crimes de Alcàsser, non só entra de cheo nun amarelismo repulsivo e nada profesional, senón que parece obedecer a escuros intereses.

Estáse a manipular o máis ca lexítimo sentimento de raiba e desasosego da xente, reconducíndoo cara a reclamación dun sistema punitivo máis próximo ao afán de vinganza que á función rehabilitadora e reintegradora consagrada na nosa Constitución. É un chanzo máis nun longo pero sostido movemento: cada reforma do Código Penal vai inzada de declaracións a prol do “endurecemento de penas”, condutas consideradas como faltas en cuestións de tráfico, medio ambiente, etc., van entrando na categoría de delictos e son penadas con prisión. Curiosamente, só as cuestións relacionadas coa corrupción política ou económica escapan da severidade moralizante deste movemento.

A reclamación da instauración da cadea perpétua vén rachar definitivamente co modelo penal propugnado por grandes pensadores do século XIX, entre os que destacou a ferrolá Concepción Arenal. Significa renunciar á función social da lexislación penal, e está demostrado que non contribúe á diminución dos delictos. Logo, entón, cal será a seguinte reclamación, a pena de morte?

O ambiente de “clamor social” non é o mellor dos escenarios para abordar estas cuestións, que requiren sosego e ecuanimidade. Como pon en evidencia a recente folga de xuíces e maxistrados, o que precisa dunha posta ao día urxente é o sistema xudicial, ancorado en procedementos decimonónicos e incapaz de abordar o incremento do volume de traballo derivado do “endurecemento” de todo tipo de penas. Mentres tanto, nun exercício de saúde democrática, cómpre identificar que intereses se agochan detrás destes movementos regresivos.