Moncho PazEste é un ano de efemérides: un século do pasamento de Curros Enríquez e da fundación de El Eco de Villalba. E ademais de A Voz de Vilalba, cumplen 25 anos a Lei de Normalización Lingüística e o Consello da Cultura Galega (CCG). Precisamente co gallo do 25 aniversario desta institución, dende o pasado mes de abril estánse a celebrar seis foros de debate na súa sede compostelán, todos de asistencia libre e aberta: Galicia na Sociedade do Coñecemento; Olladas críticas sobre a paisaxe; Sociedades plurilingües, da identidade á diversidade; Creación artística e identidades culturais; O valor crítico dos bens culturais; e Cultura e política, debates contemporáneos. Asemade, terá lugar unha mostra itinerante para dar a coñecer a importancia que para o desenvolvemento da cultura de Galicia tivo a consecución da autonomía en 1981. Para falar sobre o papel do CCG e sobre outros temas relacionados co presente e o futuro da nosa cultura, hai uns días tivemos oportunidade de manter unha longa conversa con Ramón Villares, presidente da institución, que nos recibiu no seu despacho da Praza do Obradoiro.
P. - Plans sectoriais, internacionalización de contidos, debate sobre a Cidade da Cultura, presenza en feiras importantes, protagonismo do cómic galego, aprobación da Lei do Libro e da Lectura. Un tempo moi prolífico para a cultura galega…
R.- Entendo que si, sobre todo no aspecto normativo. Eu destacaría a aprobación da Lei do Libro en 2007 e tamén a promoción da cultura galega, con presenza en feiras internacionais (Buenos Aires, Guadalajara, La Habana e tamén en Europa) e cunha vontade clara de dar a coñecer a nosa cultura no exterior. O Consello da Cultura xa o viña facendo dende hai moitos anos, tamén durante etapas de gobernos anteriores.
P.- Como ve Ramón Villares o panorama literario galego actual? Estamos nun momento bó no que a venda de libros se refire, mais hai quen cuestiona a calidade de certas obras.
R.- Iso e para min un asunto difícil de resolver, non é porque queira ser prudente; pero tamén é verdade que si atendemos ao criterio de determinadas persoas –como no seu día opinaba Carlos Casares ou na actualidade o fan Manuel Rivas, Méndez Ferrín e outros- teño unha opinión moi boa do panorama literario galego. E eu debo acreditar esas opinións. Hai xente que pensa que estamos nun momento no que prima a cantidade sobre a calidade; non obstante, penso que hai obras como as de Rivas, Ferrín, Suso de Toro, Casares ou Teresa Moure, entre outros, que están a ser traducidas e están interesando fora de Galicia. É un indicativo de que a literatura galega está a atravesar un bó momento. O que se bota de menos na literatura galega é que cree poucos temas novos na axenda do sistema cultural galego, que é un pouco endogámica. Coido que habería que romper un pouco iso. O sistema literario –aparte de cultivar a lingua, dialogar entre si e con outras culturas– debe ser un laboratorio que explique que é o que nos pasa, que é o que lle acontece á Galicia actual. Cando les a obra dun hindú, dun xaponés, dun norteamericano ou dun alemá, dalgún xeito estás agardando que non só te deleite coa súa literatura, coa forma de explicar sentimentos, paixóns, medos… senon que tamén dea algunhas pistas de cómo é a súa cultura e a sociedade na que está a vivir.
P.- Estánse a traducir en Galicia obras de autores foráneos ao galego, pero… en que medida se están exportando obras dos nosos autores?
R.- Xa dixen antes que hai algúns autores que están sendo traducidos, e non só ao español –o cal é unha traducción demasiado inmediata e non debe contar para isto– senon sobre todo traducidos a outros idiomas (portugués, francés, alemán, italiano…). As traduccións fanse ás veces por razón dos temas, pero sobre todo da potencia do sistema literario de onde procede. Hai que ter en conta que para un alemá facer unha traducción do galego –por exemplo, dun libro de Rivas– é facelo por tratarse dun autor español, aínda que el sexa galego. En cambio, un autor que podería ser máis traducido pero que é difícil que se traduza é Ferrín, debido á complexidade dos temas que trata. O difícil realmente non é ser traducido; o difícil é colocar temas que interesan na axenda literaria internacional. E isto non o poden facer só os escritores, senon que faise coa industria cultural.
P.- Méndez Ferrín foi dos galardoados cos Premios Nacionais da Cultura, que contan con dez modalidades. Coma membro do xurado, pensa que o número de galardóns pode diluir a importancia dos Premios?
R.- O número inflúe, pero ben é verdade que a cultura ten manifestacións moi amplas e que hai agardar que os que veñen detrais vaian creando cada vez máis. Na cultura española hai máis. De todos xeitos, este é un asunto que se pode modificar no futuro. Penso que é fundamental que haxa un recoñecemenrto e unha remuneración simbólica, porque dende o punto de vista material non é importante, pero si dende unha perspectiva social e institucional. O que importa é que ese recoñecemento sexa permanente. Antes había uns Premios das Artes e das Letras, que eran singulares, unha especie de Cervantes á galega . Estou convencido que os Premios Nacionais son uns bós galardóns.
P.- Recentemente a Editorial Bertelsmann anunciou que ía publicar un volume impreso con 50.000 artigos da Wikipedia, escollidos entre os máis lidos este ano e o anterior. Como un dos autores da Enciclopedia Galega, que pensa de proxectos como a Wikipedia ou a Galipedia, nos que calquera pode participar?
R.- Iso é unha das formas nas que no futuro se vai facer boa parte da cultura. Dado que estamos nunha sociedade alfabetizada, alomenos en Occidente, e incluso con estudos medios e moitas veces superiores, a homoxeneidade cultural é bastante alta. Polo tanto, a colaboración anónima na realización destas grandes obras vai ser inevitable, e incluso desexabl e. Hai unha tendencia no xornalismo americano que di que un día os xornais editaránse en base a este mecanismo. Dito todo isto, coido que tipo de control técnico -non ideolóxico nin de opinións- sobre o acceso indiscrimado a formas que só por ser formas -por exemplo, Wikipedia parece que é unha enciclopedia- xa dan garantías. Hai que establecer algunhas normas que garanticen a calidade dos contidos, que na miña opinión son un punto débil de Internet. É unha metáfora da sociedade que estamos a vivir, que non lle importa tanto a verdade como a forma.
P.- Incluso corremos o risco de que se chegue a banalizar a cultura.
R.- En efecto, obras tan de moda coma O Código da Vinci, son unha mistura entre o real e o irreal, datos aparentemente fieis e datos inventados. Onde está a discriminación? Cada vez temos menos instrumentos para facela. E iso é un perigo, lévanos a un certo descoñecemento, a unha certa incuria, porque é tal a cantidade de información e tal a nosa imposibilidade para discriminar que ao final temos dificultades para identificar, para recoñecer. No estricto termo do saber académico, de rigor, no senso que se facía hai trinta ou corenta anos, o tema non ten solución. Por iso sería bó que existisen unha especie de comités de garantía do que se publica na rede; pero é moi difícil establecer estes mecanismos a nivel mundial.
P.- Que vai pasar co futuro do libro? Sobrevivirá o libro en papel fronte ao dixital?
R.- O libro dixital e as bibliotecas virtuais permiten cada vez máis o acceso a través da rede aos fondos. Como aconteceu cos medios de comunicación e co audiovisual, coido que o libro é insustituible; ten esa capacidade de ser un compañeiro de viaxe, facilmente transportable, que forma parte da propia intimidade da persoa. Na súa propia forma obriga aos demáis a parecerse a el: todos os outros produtos culturais ao final queren ser como o libro. Dende que se pasou do pergamiño ao libro, a forma non mudou, e segue a ser a forma ideal; pero ten que adaptarse aos novos tempos.
P.- Como ve o presidente do CCG a saúde do idioma galego?
R.- Lembro que unha vez se lle preguntou o mesmo a Otero Pedrayo e respostou, referíndose ao galego: “está nas once da mañá”. Eu diría que hoxe está ao mediodía, quizais no momento máis brillante, aínda que non no máis usado. Traspasou ese umbral de ser un idioma de labregos, de mariñeiros, de xente proletaria, como diría Celso Emilio. Hoxe é un idioma que se fala nos gabinetes, nas universidades, nas salas de Xustiza, que se introduciu nas cidades. Pero é unha situación que non é estable, porque os idiomas están en contacto permanente uns cos outros; e no caso do galego, é unha lingua de poca poboación, de poucos falantes, que ten dous idiomas ao pé que son moi poderosos: o portugués e o español, sobre todo este último. Penso que a curto prazo non vai pasar nada especial; a medio prazo probablemente muden as actitudes dos galegos respecto do seu idioma. Hoxe non podemos pensar que Galicia se convirta de súpeto en monolingüe, nin do galego nin do español. Temos que convivir cunha perspectiva plurilingüe, xa non só de galego e español, senon tamén de portugués e inglés. E con este plantexamento temos que traballar.
P.- “Crear cultura, imaginar país” e o lema da mostra itinerante que percorre Galicia para dar a coñecer a actividade da institución no 25 aniversario da súa creación. Vostede dixo, de feito, que “hai que repensar o papel do organismo”. Que percepción coida que ten o cidadan sobre o Consello?
R.- O cidadán decátase de que é e unha institución relevante, cun traballo sistemático de preservación e defensa dos valores culturais. Pero percibe menos o seu papel como organismo asesor e consultor do Goberno, e que en todo caso é unha institución que non está na primeira liña da actividade política, por dicilo dalgún xeito. O CCG é unha institución con vocación de permanencia e ao servizo doutras institucións e do pobo galego. Penso que a percepción é positiva, aínda que agardamos que con este aniversario que estamos a celebrar aumente un pouco máis.
P.- Como é a relación do CCG coa Xunta?
R.- Sempre foi en xeral boa, con algúns puntos de tensión que inevitablemente ten que haber, a veces porque se emiten opinións ou se redactan informes que non son en toda a súa extensión asumibles polos gobernos de turno, dado o noso papel avaliador das políticas culturais. Na actualidade as relacións son boas, non hai ningunha fricción institucional; dentro do entramado institucional o CCG desempeña ás súas funcións, é respectado e tamén respecta, ao propio Goberno autonómico e as outras institucións políticas que hai en Galicia.
P.- Unha das causas do fracaso do debate estatutario foi a reclamación dun “Estatuto de nazón”. Haberá algún avance na vindeira lexislatura?
R.- Agradamos que si, non vai Galicia a quedar sen estatuto. O estatuto é un dobre pacto: dos galegos entre si, sobre o que queren, e é un pacto de Galicia no seu conxunto co resto das autonomías e co Estado. Renovar, revisar e mellorar ese doble pacto é bo e necesario. Coido que é razonable pensar que despóis das eleccións esta cuestión volva a plantexarse.
P.- Que lembranzas leva sempre consigo Ramón Villares da súa infancia en Vilalba?
R.- Máis que lembranzas levo sensacións. No inverno, os raios de sol que traspasan a copa sen follas dos carballos, que é unha visión única na Terra Chá; e no verán, levo a quentura da terra. Iso é algo que creo que non se me irá nunca.
P.- E para rematar: Galicia ou Galiza?
R.- Segundo o dictame da Real Academia Galega (RAG), que eu suscribo, as dúas formas son filoloxicamente lexítimas, con distinto uso ao longo do tempo. A denominación oficial é Galicia; si quixeran cambiala iso non é responsabilidade da RAG nin do CCG.
Foto: CCG
monchopaz@avozdevilalba.com
0 comentários :
Danos a túa opinión