Hay festival

Iago Castro

Hay-on-Wye é unha pequena poboación galesa que celebra dende 1988 un famoso festival literario que, a partir de 1996 coñeceu unha importante extensión mundial, celebrándose actualmente, ademáis de en Hay, en países de todo o mundo como Italia, Brasil, Colombia e España.

A edición de 2008 conta coa participación de persoeiros tan importantes como Gore Vidal, Salman Rushdie, John Irving, Will Self, Julian Barnes, Jimmy Carter, Jhumpa Lahiri, Nassim Nicholas Taleb, Ian McEwan, Naomi Klein, Christopher Hitchens, Boris Spassky, Gary Kasparov, Hanif Kureishi, James Ivory e John Bolton. Non en balde, o ex-presidente norteamericano Bill Clinton cualificou o Hay como "o Woodstock da mente", en referencia ao histórico evento de 1969.

O sorprendente desta historia é que Hay-on-Wye ten unha poboación de mil cincocentos habitantes e, nada máis e nada menos que 41 librarías! Unha por cada 36,58 habitantes! Por iso non é estrano que os seus cidadáns posúan unha pasión tan desmedida pola literatura.

Ao fío, venme á mente unha cumprida descrición que nos anos corenta fixo o escultor foráneo contratado para realizar a chamada "gruta de Lourdes" na igrexa parroquial de Vilalba, e que recupero da man de Bernardo García Cendán, memoria andante da vila:

Villalba, tierra bravía
con 50.000 tabernas
y ninguna librería.

Todos los libros se venden
en una confitería
de don Mariano Sánchez,
casado con doña María.

A situación, máis de medio século despois, non parece que teña cambiado moito, fora da honrosa excepción da Libraría Segrel, que non só funciona como manancial de literatura, senón tamén como sé de boas tertulias, aínda que ultimamente teña minguado un tanto a concorrencia.

Despois de todo, os libros non se comen, aínda que dean de comer a moitos editores, impresores, distribuidores e demais ralea miúda que vive da cultura, sen esquecer aos autores. De se comeren, non dubiden que tamén teríamos gloriosos festivais, do estilo: XVII Festa do Libro Asado e os Callos Picantes, ou XLI Exaltación da Enciclopedia Espasa ao espeto e o Queixo do País. Mais, en xeral, os libros son bastante indixestos... gastronómicamente falando. E tamén os hai, por suposto, dende un punto de vista literario. Indixestos, digo.

Ultimamente puxéronse de moda as memorias de certas personaxes que, de cando en vez, chegan ás nosas... á nosa libraría e máis ás papelarías que tamén venden libros. A estas alturas, por número e frecuencia, xa constitúen case un xénero literario per se. En xeral trátase de persoas cunha máis ou menos intensa vida, caracterizados pola crenza, todo o lexítima que se queira, de que aquela poda ter algún interese para os demais, fora do seu círculo familiar, e polo tanto sexa digna de aparecer en caracteres impresos. Son edicións escritas, corrixidas e editadas polos propios protagonistas, e que habitualmente non espertan moito máis ca un morbo curioso.

Eu conto xa máis de media ducia de tales exercicios narcisistas na bisbarra en pouco máis de cinco anos, e supoño que me esquece algún. E o fenómeno vai camiño de se converter, xa digo, nun xénero máis. Incluso algún ameaza cunha segunda parte! Se cadra responde a aquel adagio que afirmaba que un home, para verse realizado, ten que prantar unha árbore, ter un fillo, montar en globo e escribir un libro (desculpen, pero non sei se me falta ou me sobra algo, ou se esta é a orde correcta). A un destes autores ocasionais puiden velo cos meus propios ollos achegarse a un autor consagrado na presentación dun texto literario, pedindo a correspondente dedicatoria e afirmado: "eu tamén son escritor, sabe?"

Pois si. Recupérense da sorpresa, fagan o favor. E por que non vai ser? Escritor é calquera que emborralla unhas cuartillas que rematarán vendo forma impresa, non? Pois iso. Mágoa que haxa persoas con ben máis cousas que contar que, por un desmedido sentido da modestia, en casos, ou polo esquecemento máis absoluto, noutros, vaian deixando este mundo sen unha biografía ou, cando menos, sen unha historia de vida que deixe constancia do seu paso polo val de bágoas que para algúns representa a existencia.

E como non se me ocorre outra maneira de rematar tomo, con licenza, aquel dito co que comezaba e, neste principio do século XXI, digo:

Vilalba, terra bravía
con 50.000 tabernas
e unha soa libraría.

Sen modestia nin recato
e con grande algarabía
varias ducias de "escritores"
nos contan a súa vida.

E algún que cos seus feitos
entreternos ben podía,
ilustrarnos e ensinarnos,
faráo por fin algún día?

Adicado a B.M.G.C.