Do Calexón do Gato

Bruno Marcos

Dicía Valle que había que facer pasar aos heroes polo calexón do Gato onde os espellos curvos os deformarían ata esaxerar as súas proporcións de xeito que sería máis evidente o grotesco deles. Pero o caso é que parece que a realidade fose a pura caricatura e o calexón do Gato “a prensa”, o que endereita un pescozo demasiado curto, unha fronte estreita ou unhas orellas enormes.



O tremendo realismo hispánico imperante hai séculos cre en que o grotesco, o surrealista ou o esperpento non son esaxeracións senón a mesma esencia da realidade patria. Así é que nunca acabou de callar ningún dos movementos máis ou menos imaxinativos das artes e todo a mesmo arte contemporánea non se viu senón como unha picaresca máis, unha tomadura de pelo colosal que ninguén se tomou endexamais en serio.



Pasan pola prensa os personaxes e saen perfectamente proporcionados, xa sexan un pintor de xigantescas cúpulas que case ninguén quere e cústannos millóns, ou provincianos directores saíntes de museíños locais con complexo de universais, tamén moi ben pagos.



No Calexón do Gato o pobre bohemio, que trasuntara a peripecia vital da última noite de Alejandro Sawa, albiscou o método da súa nova estética, unha matemática crítica. Alí un espello cóncavo e outro convexo transformaban a todo o que pasaba por el nos tan arquetípicos Sancho Panza ou Don Quixote. Quen será quen? Seguramente todos metade e metade de cada un.



Ben é certo que da rúa de Álvarez Gato, naquel momento poeta cortesán que chegaría a ser mordomo de Isabel a Católica, os espellos deformantes hai tempo que desapareceron, como de todos os lugares, e a caricatura esperpéntica é o paradigma da nosa realidade. Non son necesarios os espellos aberrantes, sen darnos conta, mudámosnos a un calexón do Gato que está por todas partes. “Que palacio estaba deshabitado?”, preguntaba Max, sen dúbida o das artes, con toda seguridade o político, sen dúbida o económico… e todos os demais.



Ninguén se ve como os personaxes grotescos que debemos encarnar. Cando sexamos pasado destacarán como agora os de onte: o xornalista que escribe o que lle mandan, o crítico de arte que louva ao seu señor de quenda, o moderniño que non fai senón o costumismo de hoxe…



Máis vale ter un pouco de dignidade autocrítica, aínda que sexa xa ao final, na despedida, que saír sendo a mesma caricatura dun mesmo. Quizais ese derradeiro xesto redima ao esperpento a última hora e evite o seu caer nunha historia do grotesco que, de todos os xeitos, irá á caixa do lixo.



Ao fin non son malos o versos de quen dá nome ao calexón, o cabaleiro Álvarez Gato, os que ordenou que labrasen sobre a súa tumba: "Procuremos bos fins / que as vidas máis louvadas / polos seus cabos son xulgadas".

Traducción: Mario Paz González

Imaxes: e-norte