Dúas escolas de pensamento

Antón Baamonde

É posible atopar dúas escolas de pensamento sobre a liña de conduta que vai seguir no futuro o PP acerca da cuestión lingüística. A máis nutrida imaxina que, feitas un par de filigranas para contentar aos sectores máis castelanistas, os conservadores retornarán ao statu quo anterior. É a esperanza, por exemplo, de todo o galeguismo institucional que, doutro modo, se vería nunha posición difícil e desairada e, tal vez, dunha parte do PP, do PSdeG e até do BNG.

O que esperan os que confían nesa volta ao rego é que o PP aprobe un decreto que substitúa ao anterior –que instituía unha porcentaxe de ao menos un 50% por cento para as materias en galego por outro que sexa dalgún modo aceptable. Esa é a verdadeira e complicada tarefa de Anxo Lorenzo. Esa esperanza vese menoscabada, no entanto, pola desaforada actividade do goberno galego en orde á súa deconstrución.

A suposición, que provén do período de Fraga, de que o goberno non quere complicacións nesta materia tal vez non ten en conta que este PP xa non é aquel PP. Dende a toma de posesión as múltiples iniciativas contra a presenza do galego –supresión do seu exame nas probas do Sergas–ou a continuación da liña de ataque de liberdade fronte a imposición –a enquisa ofrece material para esa guerra– suxiren que a posición de fondo é máis belixerante do que foi o caso no pasado. Infinitamente máis. Agora xa sabemos quen son os birretes, e polo que se ve, non andan sobrados de ilustración, pero saben canalizar moi ben a frustración e o resentimento de certos segmentos sociais. A ofensiva en curso, se continúa deslexitimará a todo aquel que se acerque demasiado. É un aviso para navegantes.

Dende logo, todo parece apuntar a que o cabalo de batalla vai ser o novo decreto inspirado na filosofía do 33% para cada idioma. É un obvio intent de contentar a todos que, na súa aplicación práctica, pode ofrecer interesantes posibilidades de adaptación ao territorio ou, pola contra xerar aínda máis conflito. Veremos o que pasa.

A segunda escola de pensamento infire da liña de actuación de Núñez Feijóo, tomada das pías nas que beben os conservadores de toda España que, moi ao contrario, o que virá é unha ofensiva sistemática contra o idioma que, no límite, intentará convertela nunha linguaoptativa, por oposición ao castelán, que sería o idioma por defecto. Isto, naturalmente, como tipo ideal, dado que a Administración galega non pode dar tan rápido ese xiro, por moi diversos motivos. De ser certa esta segunda opción o que hai que ter en conta é que estamos ante algo moi novo. Se o PP percorre este camiño é porque xulga que pode. Porque supón, con razón ou sen ela, que no actual nivel de castelanización do país e coa inimiga contra o galego que xa ten masa crítica, poden reducir aos seus adversarios a cinzas. Son eles os que escolleron este campo de batalla, hai que lembralo.

O fiel da balanza vai ser a sociedade galega. Na miña opinión non é evidente cal vaia a ser nin o guión polo que discorra o asunto –os xiros de cada un dos actores non deberían deixarnos estupefactos aos que xa imos tendo anos– nin que novo consenso de fondo vai establecer, a través de procesos inducidos ou espontáneos, a sociedade galega. Non quero que isto pareza pesimismo pero moi ben pode gañar esa visión que só lle concede ao galego un estatus optativo, concedido desde a magnánima condescendencia da sociedade que vive como natural e maioritario o seu criterio.

Non quero que pareza pesimismo: estou establecendo unha hipótese que hai que considerar. En Galicia haimoita xente que le a Gramsci ao revés: non era «Optimismo da intelixencia, pesimismo da vontade» senón o seu contrario «Pesimismo da intelixencia, optimismo da vontade». Ou para dicilo co refrán que lle dá título ao meu blog «non é o mesmo tomar as trincheiras no café que o café nas trincheiras».