Revista de prensa: EL PAÍS

Lois no recordo

Fermín Bouza

Houbo unha xeración de estudantes galegos en Madrid, alá polos finais dos setenta, que estivo a piques de cambiar o mundo na súa totalidade e que cambiou Galicia ao seu regreso á terra. Un deles era Lois Pereiro, os outros eran moitos, e algúns moi coñecidos: se apelidaban tamén Pereiro, ou Rivas, ou Patiño, ou Igrexas... Xentes da Transición e o desencanto, pero tamén do novo xornalismo, a nova pintura, a nova novela, o novo rock. Lois Pereiro era o home da nova poesía. E o era porque o que dicía era o fulgor da nova noite que a mesma Transición nos trouxo, con eses fulgores e as súas sombras, o seu medo e o seu tremor. E ese era o relato poético de Lois, deixaba ferido o cerebro de quen o ouvía ou lía coa súa pegada áspera de narrar ese mundo que estaba cada vez máis afastado do mundo de superficie.

E esa pegada era duradeira: era un poeta pleno, brillante e definitivo na expresión, e que ás veces alcanzaba unha extraordinaria beleza e lograba un forte impacto cognitivo, o impacto de quen nos narra un mundo distinto que está ao noso lado e que non coñeciamos, pero que se colga das palabras de Lois para facerse ver.

Eu coñecín a Lois entón, aínda que só tiven un trato próximo algúns anos máis adiante, camiño de Santander, cara á UIMP, a actuar, como el e con el, en Chove sobre Mollado (Semana das Forzas Atroces do Noroeste), unha andrómena espléndida pola que andaba Manuel Rivas e outros axitadores culturais, como Antón Reixa, que ademais cantaba co seu grupo, Os Resentidos, no Sardinero. Galicia estaba de moda, e os seus movementos culturais, patrocinados en boa medida por aqueles ex estudantes madrileños de regreso a casa, eran o último do último. A movida viguesa e as de máis movidas galaicas tamén axudaba a iso. Miúda xentuza de armas tomar, como logo foron demostrando todos.

O longo camiño de Monforte a Santander fixémolo o mesmo Lois, a miña muller Carmen Pena, crítica e profesora de arte que estaba na súa salsa cando Lois e eu recitabamos, e eu mesmo, ao volante, situación que me permitía visualizar o recitado de Lois polo retrovisor interior. Nunca esquecerei aquela longa xornada de coche na que sufrimos algúns sobresaltos, como que se nos anunciase, alá por Astorga, quizá por unha mala interpretación miña de algo que non recordo, exactamente, o comezo da Terceira Guerra Mundial, nuclear, por suposto, e todo iso divisando o edificio de Gaudí, o Palacio Episcopal.

Aquela emoción do final fíxonos acelerar o gozar do instante, carpe diem, e pasamos da poesía ao canto e do canto á poesía, e como queira que ningún dato externo parecía confirmar o estalido do conflito, fomos tranquilizándonos e recitando a ritmo máis plausible á vez que melancólico. Lois era así tamén: próximo, divertido, mordaz, amigo (sen pedir graves papeis de recoñecemento), e poeta, un poeta dun talento inmenso e cósmico, como a mesma noite que se nos ía a anunciando.

Aquilo da UIMP (Universidade Internacional Menéndez Pelayo) foi unha festa, e de alí saín convencido de que a cultura galega, e Galicia en xeral, decidiran salvarse a si mesmas e salvar, de paso, ao mundo. Isto tiña algún fundamento e cumpriuse dalgunha maneira: aquela xeración estalou en cantidade e calidade, e colaborou activamente a cambios substanciais, polo menos en Galicia. O mundo é máis inalcanzable, aínda que tamén se chega.

Que a Real Academia Galega, con moito acerto, recupere a Lois e aos seus textos no próximo Día/Ano das Letras Galegas, non é máis que a expresión dun cambio tamén na magnífica institución: tamén cabe Lois e quen como Lois construíron un relato duro, fermoso e difícil dun mundo non menos duro, fermoso e difícil.

Xa non quedan apenas estudantes galegos en Madrid, afortunadamente, e hoxe teñen na súa terra case todas as carreiras posibles. Pero ao galego-madrileños estruturais deixáronnos na desolación. Por iso escribimos e por iso respiramos: para combatela. Aquela xeración levaba, como Rosalía, "na fronte unha estrela e non bico un cantar".

Lois Pereiro representa a todo aquel mundo, represéntanos aos abatidos, por tanto, e este ano das Letras será tamén o noso ano, e vivirémolo con Lois e con todos aqueles bárbaros do norte que un día ocuparon A Magdalena para levar Galicia ao mundo. E no mundo está, por máis que algúns queiran diluíla no río final dos tempos pasados. Pois non existimos, e facémolo este ano á sombra de Lois.

© El País, 7-VII-2010.