XIV Ruta Chairega

Redacción.-

Mañá, 1 de xuño, celébrase a XIV Ruta Chairega "Por terras de... Santaballa". A ruta foi deseñada pola Liga Santaballesa e amosa parte do seu patrimonio arqueolóxico e etnográfico. Inclúe medoñas (túmulos), muíños, castros, asentamentos paleolíticos (Pena Grande) e castros.

A Pena Grande o maís importantes monumento do paleolitico en Galicia, e confirma asentamentos en Bordelle dende hay 12.000 anos, e decir dende a época das cuevas de Altamira. Sendo un lugar de acampada para grupos de cazadores nómadas que baixo este potente afloramento rochoso gardabanse do frío clima da época de forma estacional e dende ali arriba controlaban as migracións des grandes manadas de animais (mamuts, renos, rinocerontes lanudos, etc.) que vagaban polo territorio. Estes animais servian de alimento e proporcionaban peles para o abrigo ademaís de ósos e hastas para facer
lanzas e agullas de coser. Un xacemento de sílex fai que este asentamento fabrique aquí en santaballa as suas armas e utensilios.

A pedra Chantada do carrizo, e un menhir simbólico de unhos 3000 - 4000 anos de antigüidade
e o exemplo maís notable que hay en Galicia de pedras chantadas que se conservan. Habitualmente
relacionanse con cultos nas encrucilladas dos camiños, sendo os antecesores dos lares romanos e dos actuáis
cruceiros. Esta pedra de santaballa atópase no medio de unha necrópole megalitica, composta por mais de vinte
sepulcros.

A medoña de Estelo e a maior dos que forman a necropole de pena grande, ten dous metros de altura e
dezaoitometros de diámetro. Candolle retiraron a sua lousa de cuberta puidose ver unha camara mortuoria de
forma poligonal conformada por cinco laxes e aberta a cara para o levante.

Muíño do Caxigueiro Os muiños aparecen na idade de pedra, tratándose estes de unha pedra ovalada que se frota con un redonda de forma alargada maís lisa para desfacer o gran ou a landra. Posteriormente xa no neolítico aparece o muiño circular de man, que son duas pedras redondas con unha manivela, estando a superior furada no centro por
donde entra o grao.
Xa na idade media ( século X-XI) aparece en Galicia os muiños que eran impulsados por auga a cal se almacena
na presa para encauzala pola gavia ata o canle donde se lle da velocidade para entrar no inferno que fai xirar o
rodicio que a sua vez transmite o xiro a moa que está asentada sobre o pé ( duas pedras circulares que na
separación existente entre ambas desfai o grao.
Trastomil e o castro do Iglesario
Trátase de un asentamento da época da romanización de galicia posiblemente de persoas próximas a roma ou os
seus órganos de xestión. Este asentamento estivo ubicado no que hoxe se coñece como a veiga de Bandomil cerca
da igrexa e do castro que existía na época ( so queda parte de un muro exterior). Posiblemente foi esta villae foi
destruida por un incendio. Esta zoa mostra a evolución debido a influencia romana que se fai co paso dos castros
hacia as novas construcción romanas (as villaes.)
Casa Museo de Eladio Naseiro
Casa autoconstruída polo pintor e escultor Eladio Naseiro donde mostra parte das suas obras e pezas singulares
adquiridas.
Escola Habaneira da Liga Santaballesa
Escola habaneira construida entre 1909 e 1917 polos veciños da parroquia de Santaballa e pola Sociedade Liga
Santaballesa da habana, restaurada e rehabilitada mostra unha recreación da aula orixinal de 1922, a casa do
mestre, a sociedade na habana, e unha exposición fotográfica da emigración indiana.
Recreación dun castro e dunha medoña
Próximos a escola da Liga Santaballesa atópase unha recreación dun pequeno poblado castrexo con diversas
construccións e utensilios de uso diario na época, igualmente existe una recreación de unha medoña, donde se
pode visualizar dende o seu interior."
""
K)" D'$/5'2/0" /" 0(&/6" 0+E)@+0+A)%" D)02/%" 8)/" 8)A'*/" %+0M'*/" E)5)" 0+%&/(0/$&+" N+00/" -.H" 7(+" %+"
0+/5'2/0H"$/%"'$%&/5/8'<$%"*/"F'1/"B/$&/4/55+%/6"/A/45+A+$&+"8+*'*/%"E/0/"/")8/%'<$="
K" 8()&/" 7(+" ./4+0H" 7(+" E/1/0" %+0H" *+" OP" Q" E)0" /*(5&)" +" R" Q" E)0"A+$)0" /8)AE/@/*)" I'$853+" /"
8)A'*/"+")"/(&)43%J="
!"&0/%5/*)"*)%"E/0&'8'E/$&+%"