Manuel María das Letras

Mario Paz González.-

Días atrás, nunha entrevista na Televisión de Galicia, Mini, ou Mero (un deles, siempre os confundo), dicía de Manuel María que era un "señor da palabra", da palabra poética, enténdese, pero, se cadra (permítome engadir eu), tamén da outra, da palabra cotía, da que forxamos no día a día e que tamén nos vai esculpindo a cada un de nós con firmeza.

En todo caso eles, Mini e Mero, saben moi ben do que falan. Toda a cara A do primeiro traballo discográfico de A Quenlla, editado en 1986, Os tempos inda non, non son chegados, abranguía un monográfico de textos do autor de Outeiro de Rei. Eran textos que amosaban unha crítica feroz e directa á situación socio-política do momento facendo unha clara defensa da terra e da lingua, razóns polas que, aínda hoxe (quen sabe se por ben ou por mal), manteñen plena vixencia.

Hai tamén uns anos, en 2010, o grupo volveu musicar textos do poeta nun marabilloso traballo que un non cansa de escoitar e que presentaron aquel mesmo verán no Festival de Pardiñas. Nesta ocasión o disco, titulado Os Irmandiños, reunía dez poemas escritos por Manuel María ao longo de varios anos, mais tamén todos eles cunha mesma temática común, o medievo galego. Estes textos foran recollidos na Historia compacta do Reino de Galiza e tiñan certa semellanza no contido coa súa peza teatral Unha vez foi o trebón. Neles o poeta fai un percorrido polas revoltas das irmandades que tiveron lugar no xa case extinto medievo do século XV. Desde a primeira Guerra Irmandiña alá polo 1.431 en terras dos Andrade, ata as loitas dos anos 1.467 e 1.469 e a derrota definitiva dos insurxentes na batalla da Almáciga a mans de Pedro Madruga. Por estes textos, magníficamente musicados por Mini e Mero, desfilan, xa que logo, moitos acontecementos e personaxes da época, como Roi Xordo e Nuno Freire de Andrade, e veñen rematando cunha “Canción da derrota e da esperanza” cuxa fondura épica ben nos podería lembrar as recreacións que un Chrétien de Troyes ou un Thomas Malory fixeron no seu día do ciclo artúrico. Ademais, na voz de Manuel María estes personaxes e acontecementos teñen algo máis en común, como dixo Alfonso Blanco de Xermolos naqueles días, o feito de seren "significativos" para as xeracións vindeiras.

A producción literaria do poeta de Outeiro de Rei e moita e moi complexa (pódese atopar unha ampla relación sen dificultade na Rede). Abrangue a poesía, a narrativa, o teatro, os estudos críticos, a edición doutros poetas, os artigos de prensa... Nós quixemos lembrar hoxe estes dous exemplos por reunir iso que ten tan fonda raigame na nosa literatura: a conxunción da palabra poética e a música. Mais é moita a obra que cómpre non esquecer deste poeta esgrevio, este poeta da memoria prodixiosa, colectiva e persoal, como testemuñan as moitas entrevistas que fixo ao longo da súa traxectoria e que estes días reprodúcense nalgúns medios. Poeta que tamén é poeta noso por ser, como o calificou recentemente Miguel Anxo Fernán Vello, o inventor da nosa patria poética: a Terra Chá. Tamén por ser o poeta do compromiso coa terra, co pobo, coa mesma poesía… Cunqueiro dixo de Manuel María que era capaz de andar a terra cos versos como "os chairegos a camiñan coas zocas chinelas", como un poeta capaz de ir poñendo versos “coma quen pon o arco dunha ponte dunha a outra beira do río”, un poeta, poderíase engadir por iso mesmo, como tamén dixeron Mini e Mero nesa entrevista da que falabamos ao comezo, das pequenas cousas, un señor da palabra.