Tras rematar a Guerra Civil, Franco concedeu a Hitler unha serie de contraprestacións como agradecemento ao apoio que prestaron os nazis ao golpe de Estado contra a República española. Unha delas foi a posibilidade de instalar varias bases de radionavegación que facilitasen o posicionamento e seguimento dos submarinos e avións no Golfo de Bizkaia. No Estado español instaláronse por aquela época dúas bases destas características: unha en Sevilla e outra no concello chairego de Cospeito. Tratábase dunha tecnoloxía que os xermanos desenvolveran co nome de Electra-Sonne e que os británicos rebautizaron como Sistema Consol. Foron montadas por un continxente de soldados do III Reich na parroquia de Arneiro, en Cospeito; trouxéronas en 1940, desmontadas por pezas en camións dende Alemaña, onde o material fora fabricado por Telefunken. Así o recollen Serafín Trashorras e Angel Valín en varios artigos publicados sobre o tema, e que sirven de referencia para a elaboración desta reportaxe.
Coñecidas popularmente como as torres do Arneiro, contan con 112 metros de altura e son os últimos vestixios dun primitivo sistema de radiolocalización europeo -predecesor do GPS- do que se beneficiaron tamén os británicos para as súas operacións bélicas. Durante a Segunda Guerra Mundial a base sufriu avarías e aos alemáns foilles imposible facer chegar as pezas de recambio para arranxalas; mentres, os británicos forneceron ditas pezas, o que demostra de que as antenas foron empregadas por ámbolos dous bandos. A base de Arneiro dista uns 12 quilómetros do aeródromo de Rozas, construído tamén polo exército alemán nas mesmas datas.
Unhas instalacións en ruinas
Despóis da Segunda Guerra Mundial as instalacións pasaron a depender do Exército do Aire español até 1962, ano no que foron transferidas a Aviación Civil, prestando servizo de control de navegación aérea ata 1971. En 1980 as antenas foron apagadas definitivamente, quedando fora de servizo.
Na actualidade son propiedade do Ministerio de Defensa; pero a base atópase totalmente arruinada e abandonada, conservándose en estado moi precario dúas das tres torres que formaban o complexo. De feito, os devanditos elementos constitúen un risco para a navegación aérea xa que carecen de balizas luminosas que advirtan da súa presenza na noite ou en circunstancias de escasa visibilidade. A terceira das torres foi derrubada por efecto do vento hai dous anos, durante o inverno de 2006.
Esta situación de abandono non é impedimento para que grupos de radioaficionados, servíndose de xeradores eléctricos aplicados a equipos de transmisión, conectasen as antenas, facéndoas funcionar, por exemplo, na primavera de 1997, na que se conseguiu que unha serie de mensaxes chegasen a toda Europa, Estados Unidos, Africa, Asia e ata Nova Zelandia, a 17.000 quilómetros de distancia. Precisamente unha delas, a Asociación Cultural de Radioaficionados "Pórtico da Gloria" celebrará os días 17 e 18 de maio, dende Cospeito, un concurso internacional empregando para a transmisión as "Torres do Arneiro". Este concurso desenvolveráse paralelamente en Lugo e Sevilla, na antigua base militar onde se atopan unhas torres xemelgas ás galegas, e ten coma finalidade conseguir a rehabilitación das torres, consideradas unha importante obra de enxeñería e de comunicación.
Nos arredores da antena central consérvanse tamén outros edificios, como o que albergaba os equipos de transmisión, un barracón dedicado a cociña, duchas e dormitorio, a sala de oficiais, un alxibe e un garaxe, no cal sitúanse os xeradores diésel de fabricación sueca. Unha inscrición gravada na base dun deles co logotipo do Exército do Aire informa que as dependencias foron ampliadas en 1947. Tamén na base de cada unha das antenas sitúase unha pequena caseta metálica onde se colocaban equipos de transmisión e que aínda hoxe son usadas esporadicamente por algún radioaficionado para colocar os seus equipos e conectalos ás antenas.
Traballos de recuperación
A semana pasada a Secretaría Xeral de Comunicación da Xunta manifestaba a súa vontade de recuperar as Torres do Arneiro, situadas en Cospeito. Así o avanzaba o director xeral de Comunicación Audiovisual, Manuel Xosé Fernández Iglesias, durante unha visita ás instalacións, na que puido comprobar de primeira man o estado das mesmas. Na súa visita ao concello chairego, Fernández Iglesias estivo acompañado por representantes da Inspección de Telecomunicacións do Goberno estatal, así como polo xerente de Retegal, Xesús García Porto.
Dende a Xunta de Galicia se estudarán futuras utilidades do emprazamento, valorando o seu potencial como centro de radiocomunicacións, como laboratorio de probas e certificación radioeléctrica ou como centro de interpretación da evolución histórica das comunicacións por ondas de radio. Con esta iniciativa a Xunta da resposta ás demandas dos radioaficionados, que pedían ao Goberno galego a protección dos tres grandes radiofaros que o III Reich alemá instalou na Terra Chá como sistema de posicionamento de localización de submarinos e avións no Atlántico.
A acción a desenvolver “perseguirá a recuperación e recoñecemento dunha infraestrutura de gran valor patrimonial e tecnolóxico”, segundo destacou Fernández Iglesias, que tamén expresou o empeño da Secretaría Xeral de Comunicación a prol da recuperación da infraestrutura, acción que se desenvolverá en colaboración co Ministerio de Defensa, titular das torres na actualidade; de feito, ambas administracións están a traballar xa na definición dun convenio que permita a rehabilitación das instalacións.
A mellora das torres do Arneiro pasaría por recuperar a explicación histórica do que representaron na contenda mundial, así como por avaliar a utilidade destas grandes antenas para o transporte de servizos de telecomunicacións. O obxectivo último pasa por recuperar as instalacións para que os visitantes poidan coñecer a historia a través destas construcións mediante vídeos que se proxectarán no mesmo lugar. Entre os posibles usos que se estudan para as torres atópase aproveitalas para o servizo TDT na Terra Chá, para levarlles a radio aos mariñeiros, ou ben para mellorar a telefonía móbil na zona.
Said
El tema de las torres es realmente interesante, sobre todo si sirve para realizar pruebas de los radioaficcionados para analizar la difusión de sus mensajes. Aunque parece más propio de otro tiempo (estamos en la era de los móviles e Internet), brindo por la idea. Suerte el día 17 de mayo.