Mario Paz González No período da Ilustración houbo en Galicia unha serie de mulleres cuxa fráxil memoria parece hoxe esquecida no fondo insondable dos séculos sen que teñan chegado a alcanzar o recoñecemento que sen dúbida algunha merecen. Son nomes como os de Ana Moscoso, María Reguera, María Correa, María Hermida, Teresa Caamaño de Lacy, María Santos Miranda ou Sor María de San Antonio. Pero cómpre dicir que, entre todas elas, alumea con luz propia a imaxe de dona María Francisca de Isla e Losada. Nun ano de conmemoracións como o que acaba de rematar, resulta curioso non ver nin unha soa homenaxe en Galicia á figura de Mariquita, Maruxiña ou Marimica, como tamén era coñecida, de quen se cumpriu en 2008 o bicentenario da súa desaparición. Nin unha soa homenaxe agás un magnífico estudo que viu a luz a finais de 2007. Un estudo amplamente documentado editado polo CSIC, a Xunta de Galicia e o Instituto de Estudos Galegos “Padre Sarmiento”, firmado polo profesor e investigador Carlos García Cortés e titulado María Francisca de Isla y Losada (1734-1808).
Nacida en 1734 foi a sexta filla, de entre nove irmáns, do segundo matrimonio de Josef de Isla Pis Cobián e de María Rosa Losada Buelta e Osorio. Era, pois, medio irmán e afillada do soado escritor leonés José Francisco de Isla, fillo do primeiro matrimonio de don Josef e responsable da entón polémica novela Fray Gerundio de Campazas, alias Zotes, que habería de custar ao seu autor a inclusión no vaticano Index Librorum Prohibitorum e o exilio, en 1768, cando a Compañía de Xesús foi expulsada da península.
Co “Padre Isla”, María Francisca compartiu a vocación lectora e escritora, interesándose por todos aqueles temas tan caros ao espírito enciclopédico ilustrado, xa fosen os relacionados coa teoloxía, a filosofía, a ciencia ou a máis variada literatura. Non en balde chegou a posuír unha das mellores bibliotecas da Compostela universitaria do setecentos e a relacionarse con algunhas das súas máis altas autoridades intelectuais.
Ela e o seu marido, don Nicolás de Ayala, foron quizais as persoas que mantiveron unha correspondencia máis cordial e fluída co “Padre Isla”, pero só nela reside o mérito de recoller e salvar do esquezo infinidade de escritos do seu medio irmán, conseguindo publicalos na súa maior parte, a pesar de sufrir dolorosos enfrontamentos coa censura eclesiástica, encabezada polo P. Centeno.
Tamén Filgueira Valverde se ocupou no seu día da súa figura e nun breve pero zumentísimo estudo sobre a súa vida, atribuíalle a lembranza de Cernadas de Castro, cura de Fruime, que acompaña as Obras completas deste, baseándose en declaracións feitas na correspondencia de María Francisca co seu irmán. Tampouco dubida en adxudicarlle o Compendio histórico da vida, carácter moral e literario do soado P. Josef Francisco de Isla, firmado con nome suposto. É certo que exerceu como conselleira e crítica do cura de Fruime e do propio Isla e dise que, ademais, corrixía as pastorais do Arcebispo Alejandro Bocanegra, declarado humanista. Cernadas de Castro dedicoulle sete romances (onde a nomea como “Filis”), pero seus son sen dúbida algúns textos poéticos como “Despedida de Lida e Armido” (1770), que García Cortés inclúe no seu estudo, ou un “Romance ao Señor Abade”, en galego, dedicado ao seu amigo cura de Fruime, que a convertería, de novo segundo Filgueira Valverde, en “precursora de Rosalía”.
Este autor relata unha curiosa anécdota que paga a pena sinalar. O 23 de xaneiro de 1774 ela e o seu marido organizaron unha extraordinaria velada na súa casa de Compostela na cal se puxo de manifesto unha rara habilidade de dona Francisca. Ante a presenza do alcalde, un escribano que levantou acta e varias testemuñas, foi capaz de ditar a doce personalidades doce misivas diferentes sobre temas en grao sumo variado, unha delas dirixida ao seu irmán escritor.
O seu marido faleceu en 1774 e ela en 1808. Non tiveron descendencia, mais como mostra da súa notable importancia no mundo da cultura ilustrada na Compostela do dazaoito sirva dicir que se acha enterrada ante o altar da Concepción na igrexa da Universidade, dato que, segundo García Cortés, non está plenamente corroborado.
Nacida en 1734 foi a sexta filla, de entre nove irmáns, do segundo matrimonio de Josef de Isla Pis Cobián e de María Rosa Losada Buelta e Osorio. Era, pois, medio irmán e afillada do soado escritor leonés José Francisco de Isla, fillo do primeiro matrimonio de don Josef e responsable da entón polémica novela Fray Gerundio de Campazas, alias Zotes, que habería de custar ao seu autor a inclusión no vaticano Index Librorum Prohibitorum e o exilio, en 1768, cando a Compañía de Xesús foi expulsada da península.
Co “Padre Isla”, María Francisca compartiu a vocación lectora e escritora, interesándose por todos aqueles temas tan caros ao espírito enciclopédico ilustrado, xa fosen os relacionados coa teoloxía, a filosofía, a ciencia ou a máis variada literatura. Non en balde chegou a posuír unha das mellores bibliotecas da Compostela universitaria do setecentos e a relacionarse con algunhas das súas máis altas autoridades intelectuais.
Ela e o seu marido, don Nicolás de Ayala, foron quizais as persoas que mantiveron unha correspondencia máis cordial e fluída co “Padre Isla”, pero só nela reside o mérito de recoller e salvar do esquezo infinidade de escritos do seu medio irmán, conseguindo publicalos na súa maior parte, a pesar de sufrir dolorosos enfrontamentos coa censura eclesiástica, encabezada polo P. Centeno.
Tamén Filgueira Valverde se ocupou no seu día da súa figura e nun breve pero zumentísimo estudo sobre a súa vida, atribuíalle a lembranza de Cernadas de Castro, cura de Fruime, que acompaña as Obras completas deste, baseándose en declaracións feitas na correspondencia de María Francisca co seu irmán. Tampouco dubida en adxudicarlle o Compendio histórico da vida, carácter moral e literario do soado P. Josef Francisco de Isla, firmado con nome suposto. É certo que exerceu como conselleira e crítica do cura de Fruime e do propio Isla e dise que, ademais, corrixía as pastorais do Arcebispo Alejandro Bocanegra, declarado humanista. Cernadas de Castro dedicoulle sete romances (onde a nomea como “Filis”), pero seus son sen dúbida algúns textos poéticos como “Despedida de Lida e Armido” (1770), que García Cortés inclúe no seu estudo, ou un “Romance ao Señor Abade”, en galego, dedicado ao seu amigo cura de Fruime, que a convertería, de novo segundo Filgueira Valverde, en “precursora de Rosalía”.
Este autor relata unha curiosa anécdota que paga a pena sinalar. O 23 de xaneiro de 1774 ela e o seu marido organizaron unha extraordinaria velada na súa casa de Compostela na cal se puxo de manifesto unha rara habilidade de dona Francisca. Ante a presenza do alcalde, un escribano que levantou acta e varias testemuñas, foi capaz de ditar a doce personalidades doce misivas diferentes sobre temas en grao sumo variado, unha delas dirixida ao seu irmán escritor.
O seu marido faleceu en 1774 e ela en 1808. Non tiveron descendencia, mais como mostra da súa notable importancia no mundo da cultura ilustrada na Compostela do dazaoito sirva dicir que se acha enterrada ante o altar da Concepción na igrexa da Universidade, dato que, segundo García Cortés, non está plenamente corroborado.
O traballo do profesor Carlos García Cortés está redactado co estilo sobrio e preciso axeitado para este tipo de textos e compleméntase ademáis cunha abundante bibliografía das fontes documentais (manuscritas e impresas) empregadas, así como un índice dos textos reproducidos que facilitan a ubicación dos mesmos no texto por parte do lector.
Carlos García Cortés
María Francisca de Isla y Losada (1734-1808).
Una conexión literaria en la Compostela de la Ilustración.
Madrid: Instuto de Estudios Gallegos “Padre Sarmiento”. 2007.
358 pp.
Imaxe: MXM
mariopaz@avozdevilalba.com
mariopaz@avozdevilalba.com
0 comentários :
Danos a túa opinión