Da memoria

Iago Castro

Alguén dixo que Vilalba é un pobo sen memoria. É certo. Constitúe unha diagnose acertada para describir o amorfo decorrer desta abelleira empoleirada nun dos raros outeiros da Terra Cha.

Non sei, ou máis ben non lembro a autoría da frase. Tampouco se a afirmación ía seguida dalgunha explicación para este estraño fenómeno dun pobo desmemoriado. Porque sería importante definir, identificar as causas de tal estado de cousas. Desde unha postura organicista do social poderíamos preguntar: existe algunha doenza colectiva? Unha especie de Alzheimer urbano?

- Estás tolo? Para que serve a memoria dun pobo? Iso dá cartos, xera emprego acaso?

Pancho é un home práctico, como se ve. E se cadra a súa análise é a máis atinada que se poda facer. Para el, o urbano é construción, industria, servizos útiles, postos de traballo. A vida é o salario a fin de mes, a hipoteca, a luz, o gas...

E Vilalba é algo de todo iso, certo. Pero nada máis. Foi hai tempo un pobo pequeno, tranquilo, acovardado a carón do castelo e pechado en si mesmo. Pegou un pequeno salto cara adiante cando lle sacaron a estrada do medio e a trazaron de novo cara ao leste do humilde grupo de casas baixas e caleadas. Quizais entón naceu a súa vocación de Manhattan da Chaira, na competencia desatada entre caciques usurarios para ver quen erguía a domus máis alta, quen impresionaba máis á clientela que acudía na procura de creto e favores coa pucha na man e atitude humilde diante daquel despregue de poder.

Católicos de beata fachada, xamais se deron por aludidos coa escena de Xesús e os mercadores do templo. O diñeiro prestado a xuros do trinta por cento fabricou máis diñeiro, e este moito máis, e entón chegou o momento de pegar outro brinco. Aliados co formigón armado e o tixolo estenderon de xeito caótico unha urbe ciscada de pequenas colmeas, venderon pequenos recunchos a aquelas mesmas familias que malvivían á conta dos precarios postos de traballo que eles mesmos controlaban, o mesmo que controlaron sempre calquera resorte do poder local. Sempre os mesmos, sempre igual.

E crearon un espazo idóneo para eles, para a súa concepción primitiva e salvaxe do capitalismo. Semellante a aqueles espazos tristes e grisallos que denunciou a novela social do século XIX. Os recantos para o lecer non son produtivos. Na competencia entre o automóbil e o peón non hai a máis mínima dúbida: aquel é sinal de progreso e modernidade. Aparcadoiros, cativas beirarrúas, viais óptimos para o tránsito rodado, máis aparcadoiros...

Acaso alguén sabe que dividendos dá un parque? E unha rúa peonil? Que caste de produtividade xeran os espazos perdidos, inutilizados para a circulación rodada? Non serven para outra cousa que distraer á masa operaria da súa principal obriga: traballar, incrementar o beneficio. Ademais, si que hai espazos para o lecer, e dos que moven a roda dos cartos: hai bares abondo para todos.

Tampouco a beleza é produtiva. Hai que arrinconar o que non é máis ca vaidade. Que todo sexa gris, amorfo, tristeiro. Vilalba é un pobo de estatua única, como o socialismo real era de partido único E punto. E, para iso, nin a estatua chega: é un simple busto, un cabezón (enténdase como aumentativo: é maior ca o natural e leva un estado dentro). Debe ser porque todo o que non nos remita ao Vilalbés Por Antonomasia soa a admiración pagana polo becerro de ouro. Somos pois un pobo iconoclasta, e nin sequera nos apuntamos á moda das estatuas urbadas de personaxes paseantes, cal Ánxel Fole en Lugo, Woody Allen en Oviedo ou Pessoa sentado na terraza d'A Brasileira en Lisboa. Tampouco á arte moderna, ás veces tan controvertida.

O concepto de espazos habitábeis énos totalmente alleo, un arcano no que andan empeñados outros pobos e cidades que aínda non coñecen a gloria e a magnificencia do urbanismo dickensiano que nós practicamos con entusiasmo.

O problema da falta de memoria se cadra débese a que soterramos o pasado, hipotecamos o presente e non nos preocupa en absoluto o futuro, esa quimeira...

iago.d.castro@hotmail.com